از سال 1386 که وارد دنیای GIS شدم، اون را به عنوان یک تکنولوژی آینده دار دیدمش و برای همین عاشق جی آی اس شدم. آینده GIS را من که در اون سال ها برنامه نویس بودم به خوبی درک کردم به نحوی که در دنیای تولید نرم افزار دور همه نرم افزارهای دیگه را خط کشیدم و فقط نرم افزارهای GIS را انتخاب کردم.
حالا توی این نوشته می خام درباره آینده GIS با شما صحبت کنم و 10 تکنولوژی اثرگزار بر GIS را با هم مرور کنیم.
راستی این نوشته دارای یک ویدیو و یک پادکست هم هست. اگر الان وقت خوندن این نوشته را ندارید یا میخاین بعدا اون را در ماشین یا حین پیاده روی گوش بدین یا میخان ویدیوش را با دیگران ببینید می تونید توی همین نوشته اونها را هم دانلود کنید.
اگرچه می‌دونیم که صحبت در مورد آینده، یک پیش‌بینی هست و پیشگویی نیست. یعنی هرچی که میگیم ممکنه اتفاق نیفته اما می‌تونیم بر اساس وضعیت فعلی GIS و همین طور ترندهای تکنولوژی و دیدگاه‌هایی که صاحب نظران حوزه GIS دارن پیش‌بینی‌هایی را برای آینده جی آی اس داشته باشیم.
ما اینجا با توجه به ترندهای تکنولوژی و اتفاقاتی که الان در رایانه‌ها و GIS در حال رخ دادن هست درباره آینده GIS صحبت می‌کنیم. روندهایی مثل هوش مصنوعی، سنسورها و اینترنت اشیا، واقعیت افزوده، GIS بلادرنگ یا RealTime GIS، فناوری‌های پوشیدنی، بلاک چین Block Chain، ردیابی اشیا و… . اینها روندهایی هستند که الان در حوزه تکنولوژی وجود دارند و در ادامه، بعضی از این روندهای تکنولوژی را بیشتر در موردشون صحبت می کنیم.
خب یکی از روندهای تکنولوژی این هست که ما بدونیم هر چیزی کجا قرار گرفته. ما امروزه با فناوری مودم‌های جی پی اس (GPS)، می‌تونیم بیشتر وسایل را ردیابی کنیم. می‌تونیم روی یک ماشین، یک جی پی اس بذاریم. روی یک کانتینر یک جی پی اس بذاریم. می‌تونیم به سگمون یک جی پی اس ببندیم. به حیوان خانگیمون یک جی پی اس ببندیم. می‌تونیم در کیف مدرسه فرزندمون یک GPS Modem قرار بدیم و ردیابیش کنیم و برای امنیتش، ببینیم که کجا قرار داره، اما وسایل کوچیک و سایز کوچیک را نمی‌تونیم با این فناوری ردیابی کنیم. مثلاً آیا می‌تونیم الان اگر دسته کلید ما گم شد، متوجه بشیم کجا قرار گرفته؟ خب بستن یک مودم GPS بزرگ به یک دسته کلید، منطقی به نظر نمی‌رسه. با پیشرفت‌هایی که الان در این حوزه وجود داره، انتظار میره در سال‌های پیش رو، به این سمت حرکت بشه و تکنولوژی ردیابی یا مکانیابی، کوچیک و کوچیک‌تر بشه به نحوی که کوچک‌ترین وسایل ما هم قابل ردیابی باشن.
یکی دیگه از حوزه‌هایی که از ترندها هست و پیش‌بینی میشه که GIS در اون حوزه رشد چشمگیری براش اتفاق بیفته، اینترنت اشیا (IOT) و سنسورها هست. در حقیقت تلفیق GIS با اینترنت اشیا برای لذت بخش کردن و آسان کردن زندگی ما انسانها. امروزه سنسورهای متصل به اینترنت، یکی از منابع جمع‌آوری داده‌ها هستن که خوراک GIS رو اینها فراهم می‌کنند. GIS به نمایش و تحلیل اطلاعات این سنسورهای متصل به اینترنت، کمک زیادی کرده و میکنه. با گسترش IoT و اتصال بی‌شمار به اینترنت، GIS میتونه در ردیابی این سنسورها، نمایش اطلاعات اونها، کشف ارتباط بین چیزهای مختلف (منظور از چیزها همون اشیا هستند. آخه اینترنت اشیا را به اینترنت چیزها هم ترجمه می کنند😊)، نمایش و کشف الگوهای این سنسورها، نمایش مکان و زمان یک رخداد و کارهایی از این دست، برای کمک به تصمیم‌گیری بهتر، مورد استفاده روز افزون قرار بگیره. این تلفیق GIS با تکنولوژی 5G و اینترنت اشیا هست که در سال های پیش رو انتظار میره زندگی انسان ها را ساده تر کنند.
برای مثال تصویری که الان شما دارین می‌بینید مزرعه‌ای هست که این مزرعه با نصب سنسورهایی در جاهای مختلف، میزان رطوبت خاک و پارامترهای دیگه رو اندازه‌گیری میکنه و به صورت هوشمند مشخص میکنه که کدوم بخش از مزرعه، الان نیاز به آبیاری داره! دیگه به این صورت نیست که کل مزرعه آبیاری بشه! حال اینکه یک جاهایی نیاز به آبیاری نداره. خب وقتی که اینها رو روی GIS بیاریم و تو یک نقشه نشون بدیم، الگوهایی قابل کشف میشن که چرا مثلاً یک قسمت از مزرعه، بیشتر نیاز به آبیاری داشته؟ در طول یک فصل کشت، خاک اون محدوده از مزرعه، چه مشکلی داشته که این اتفاق میفتاده؟ این فقط یکی از نمونه‌های تلفیق GIS و سنسورهای اینترنت اشیا هستش که آینده GIS را درگیر خودش میکنه.
GIS امروزی، اطلاعاتی رو صرفاً مربوط به بیرون از ساختمان‌ها ارایه میکنه. در حال حاضر، تلفیق مدل اطلاعات ساختمان یا BIM با GIS، این امکان رو فراهم کرده که ما اطلاعاتی درباره درون ساختمان ها هم روی نقشه های GIS داشته باشیم. اما خب پیچیدگی‌های زیادی داره که انتظار میره با پیشرفت تکنولوژی در آینده، بیش از حد ساده بشه و اطلاعاتی رو از داخل ساختمان‌ها به ما بده که روی GIS قابل نمایش هست و در مواقع بحران، به راحتی ما می‌تونیم از این Indoor GIS استفاده کنیم. برای مثال ساختمونی آتیش گرفته. الان هر آن احتمال فرویختن اون وجود داره و ما مثلاً میخوایم ببینیم کابل‌های برق کجان؟ خطوط لوله کجان؟ خطوط مخابراتیمون کجان؟ در هر طبقه چه امکاناتی وجود داره؟ و مدیریت بحران انجام بدیم. به این موضوع GeoBIM می گیم که الان مطرح هست و به ما انسان ها از این طریق کمک میکنه. اما خب این کار الان کمی پیچیده هست و برای دستیابی به اون از نرم افزارهای پیچیده و روش های پر هزینه استفاده میشه که در آینده انتظار میره GIS و BIM خیلی ساده تر و کم هزینه تر با هم تلفیق بشن و با ساخت مدل های سه بعدی که به راحتی روی هر دستگاهی باز میشن ما بتونیم در مواقع ضروری بیشترین خدمات را دریافت کنیم.
بحث هوش مصنوعی (AI) و یادگیری ماشین (ML) از تکنولوژی‌های فعلی هست که در تلفیق با جی آی اس، ماشین‌ها یاد می‌گیرند که از تصاویر ماهواره‌ای و هوایی، اطلاعات مکانی استخراج کنند و نقشه های GIS به روزتر و دقیقتری را در زمان کم و با هزینه کمتر برای ما انسان ها فراهم کنند. با یک عینک هوشمند، پلیس میتونه فیلم مکان‌هایی که در طول روز میره رو برداشت کنه و با دادن یک عکس به یک سامانه مبتنی بر GIS که با هوش مصنوعی و یادگیری ماشین هم تلفیق شده، مکان‌هایی که اون فرد حضور داشته در گذشته تا به امروز را روی نقشه GIS به پلیس نمایش بده. در تاریخ ۱۳ فوریه ۲۰۱۴ در لس آنجلس، روز بدون جرم نام گرفت. چرا؟ چون پلیس لس آنجلس تونسته بود با جمع‌آوری اطلاعات جرم و مکان‌های جرمی که در گذشته اتفاق افتاده بود با فناوری هوش مصنوعی یا AI در تلقیق با یادگیری ماشین یا ML، یک پیش‌بینی انجام بده و الگوسازی و مدلسازی کنه و پیش‌بینی کنه که روز ۱۳ فوریه ۲۰۱۴، کدوم نقاط لس آنجلس، جرم و چه نوع جرمی احتمال داره اتفاق بیفته! خب ماموران خودش رو در اون مکان‌ها مستقر کرد و در اون تاریخ، هیچ جرمی در لس‌آنجلس اتفاق نیفتاد! از اون تاریخ به بعد، این شد یک الگو در GIS دنیا و پلیس‌های شهرهای مختلف، تلاش کردن که روز بدون جرم برای خودشون پیش‌بینی کنن و در اون روز، جرمی اتفاق نیفته!
از آنجا که در دو سال اخیر رشد چشمگیری در هوش مصنوعی و عمومی سازی آن داشته ایم و به خوبی با GIS تلفیق شده اما هنوز نتونسته به صورت سهل الوصول در اختیار عموم مردم قرار بگیره. برای مثال الان اگر شما بخواین یک سوپر مارکت جدید در شهرتون راه اندازی کنید نمی تونید به سادگی از یک هوش مصنوعی مکان محور سوال کنید بهترین مکان برای این کار توی شهرم کجاست؟! پس انتظار میره آینده GIS و تلفیق اون با هوش مصنوعی کارهای انسان ها را خیلی ساده تر از قبل کنه.
یکی دیگه از مباحثی که ترند هست در دنیای تکنولوژی، بحث Mobility یا سیار بودن هر چیز هستش که GIS هم در این تلفیق شده و بحث Portable GIS یا GIS سیار را ما باهاش مواجه هستیم. یکی از روش‌های استفاده از GIS به صورت سیار هستش. یعنی روی هر دستگاهی و در هر جایی بتونیم از جی آی اس استفاده کنیم. دستگاهی مثل گوشی‌های هوشمند، تبلت‌ها، خودروهای خودران که با اطلاعات جغرافیایی تصمیم می‌گیرن چطوری رانندگی کنن و نقشه‌ها رو هم به روز کنن. اینها روز به روز گسترده‌تر و آسون‌تر میشن. در آینده GIS بیشتر با فناوری های سیار دیگه مثل ماشین های متصل یا Connected Cars تلفیق میشه. ماشین هایی که در طول رانندگی در مسیر اطلاعات مکان های مختلف را جمع آوری می کنند و در مواجه با همدیگه به هم اطلاع میدن که در مسیری که پیش روت داری چه اتفاقاتی افتاده! واقعا عالیه مگر نه؟😁
بحث دیگه که باهاش مواجه هستیم، RealTime GIS یا GIS بلادرنگ هست. امروزه به لطف سنسورهای متصل به اینترنت، جمع‌آوری در لحظه و بلادرنگ اطلاعات، امکان‌پذیر شده. پردازش بلادرنگ و اطلاعات رسانی بلادرنگ، میتونن در زمینه‌های مختلف نظیر مدیریت بحران و حوادث و مدیریت حمل و نقل، کمک بسیار بزرگی به ما بکنن. شما این را در اپلیکیشن گوگل مپ یا اپلیکیشن ویز دیدین که ترافیک شهر را به شما نشون میده و حتی میتونه پیش‌بینی کنه که مثلاً فردا صبح ساعت ۹ صبح تا ۱۰ صبح، فلان خیابون شهر شما، ترافیکش چطوره؟ با استفاده از اطلاعاتی که از قبل ذخیره کرده و از اونها الگو درست کرده، میتونه به این دست پیدا کنه.
امرزه باوجود این که این مزایا در اختیار ماست اما بلادرنگ نیستن. برای مثال اطلاعاتی که الان روی نقشه گوگل از ترافیک یا رخدادها می بینیم مربوط به چند دقیقه قبل است. در آینده جی آی اس و اطلاعات مکانی میتونن در تلفیق با اطلاعات سنسورها و اینترنت اشیا به صورت بلادرنگ در اختیار ما قرار بگیرند. ما در آینده، داده های مکانی بلادرنگ، پردازش بلادرنگ و اطلاع رسانی بلادرنگ را راحت تر از چیزی که الان در دسترس ماست، تجربه خواهیم کرد.
یکی دیگه از تکنولوژی‌های مطرح، تکنولوژی‌های AR و VR هست. واقعیت مجازی و واقعیت افزوده. تلفیق این دو تکنولوژی در تلفیق با GIS به ما کمک میکنه که به نقشه درآوردن و ترسیم اطلاعاتی که از دید ما پنهان هستن راحت بشه. این تکنولوژی ها در سال‌های پیش رو کمک بسیاری به ما انسانها میکنه. برای مثال، یکی از عوارضی (المان ها) که در زیر زمین مدفون هستن، لوله‌ها و تاسیسات هستن. خب به راحتی میشه الان (همین الان وجود داره ولی خب با هزینه بالا) اپلیکیشنی وجود داشته باشه که وقتی شما روی خیابون می‌گیرید، (مثل تصویر زیر) لوله‌هایی که زیر زمین هستن رو داره نشون میده و اون خطوط قرمز، خطوط برقی هستند که الان چه از زیر چه به صورت عمود بر زمین هم از این تیرک‌های برق وجود داره و اینجا اینها به کمک ما میان. حتی منهول هایی که کف خیابون وجود داره رو داره به ما نشون میده.
یکی دیگه از کاربردهای تلفیق GIS با واقعیت افزوده و واقعیت مجازی را شما توی تصویر زیر دارید می‌بینید که اپلیکیشن را اون گردشگر روی خیابون گرفته و رستوران و کافی شاپ و فروشگاه‌هایی که در اطراف خیابون وجود داره رو داره نمایش میده و این اپلیکیشن‌ها الان هم وجود دارن، اما تهیه داده‌ها برای اینها برای گردشگران، یک مقدار سخت است.
یکی از دوستان من که در لندن هستن، ایشون میگن که وقتی که خونه‌ای رو میخوان اجاره کنن از اپلیکیشنی به نام زوپلا استفاده می‌کنن و در خیابونی که حالا مورد علاقه‌شون هست اونجا خونه اجاره کنن، اون اپلیکیشن را اجرا میکنه، دوربین گوشی وصل میشه و خونه‌هایی را که برای اجاره وجود داره با یک رنگ قرمز روی صفحه گوشی نشون میده و متوجه میشیم که کدوم خونه‌ها برای اجاره وجود دارن و به سادگی میتونه به مالک اون خونه مراجعه کنه.
خب تمام این هایی که درباره AR و VR و تلفیقش با داده های مکانی و نقشه ها گفتیم در آینده GIS اثرات چشمگیری خواهند داشت. در آینده این تکنولوژی ها بسیار ساده تر و راحت تر و با هزینه کمتر در اختیار ما انسان ها قرار خواهند گرفت. خلق دنیای های مجازی و زندگی در اون ها آینده زندگی ما انسان ها را جذاب تر میکنه. شهرهای مجازی، دفاتر کار مجازی، خانه های مجازی و… البته من خودم وقتی بهشون فکر می کنم کمی از تنهایی و تنها شدن به واسطه مجازی شدن می ترسم!
یکی دیگه از مباحث ترند، بحث آسون شدن دسترسی به داده‌ها و منابع داده‌هایی هست که GIS از اونها استفاده میکنه. داده‌های مکانی که خوراک GIS هستن معمولاً گرون و پرهزینه به دست میاد. انتظار میره با پیشرفت‌هایی که در تکنولوژی اتفاق میفته، در سال‌های پیش رو، این داده‌ها روز به روز، ارزون‌تر و چه بسا رایگان در اختیار بشر قرار بگیره. الان پهبادها، خودروهای خودران و سنسورها، کار جمع‌آوری اطلاعات مکانی را خیلی ارزون و ساده کردن. برای مثال، گوگل داره از گوشی مردم برای جمع‌آوری اطلاعات ترافیکی و مدلسازی برای داده‌های مکانی و توصیفی، استفاده میکنه. این یک نمونه کوچیکی هست که میشه مثال زد.
با پیشرفت های هوش مصنوعی و تلفیق سریع آن با GIS انتظار می ره آینده GIS دغدغه دسترسی به داده های مکانی برای راه اندازی یک سامانه GIS را از دوش ما برداره و سازمان ها و کسب و کارها و نیز عموم مردم به راحتی از داده های مکانی استفاده کنند که خودشون برای تولید اونها زحمتی نکشیدن و هزینه ای نکردن.
فناوری‌های پوشیدنی رو به افزایش هستند که GIS هم در حال نفوذ به این فناوری‌های پوشیدنی هست. فناوری های پوشیدنی میتونن یکی از منابع جمع‌آوری اطلاعات یا یک دستگاه برای استفاده از قابلیت GIS به صورت سیار باشن. توی تصاویری که در ادامه می‌بینید، شما یک پلیس ایالات متحده رو مشاهده می‌کنید که از عینک گوگل داره استفاده میکنه و با استفاده از این عینک، تصویر جاهایی که مراجعه میکنه با داده‌های مکانی اون رو برداشت میکنه. یا یک گوسفندی رو دارین مشاهده می‌کنید که در استرالیا برای جمع آوری اطلاعات مکانی توسط گوگل مورد استفاده قرار گرفته. می‌دونید که گوگل تو یک سری از کشورهای دنیا خودروهایی رو داره که روی اونها سنسورها، دستگاه‌ها، دوربین‌هایی نصب کرده که اطلاعات معابر شهر رو برداشت میکنه. توی استرالیا چون گوسفند فراوون هست از گوسفند برای جمع‌آوری اطلاعات مکانی استفاده شد و یک فکر اقتصادی خیلی خوب هست.
یکی دیگر از ترندهای تکنولوژی سال های اخیر دوقلوی دیجتال یا Digital Twins می باشد. دوقلوی دیجیتال نمونه‌ای مجازی از یک فرایند یا یک شیء فیزیکی در دنیای واقعی است که می‌تواند در کسری از ثانیه نظارت و تجزیه و تحلیل شود. این فناوری انقلابی، قابلیت تحول صنایع را با بهبود کارآیی و تصمیم‌گیری بهتر فراهم می‌کند. این تکنولوژی از داده‌های مختلف مانند سنسورها،دستگاه‌های اینترنت اشیا و اطلاعات قبلی استفاده می‌کند تا یک مدل مجازی ایجاد کند که در کسری از ثانیه تجزیه و تحلیل شود. در سال های اخیر از داده های مکانی و GIS نیز در ساخت دوقلوی دیجیتال بهره برده شده است.
برای مثال، ایجاد مدل های سه بعدی از شهرها با استفاده از تکنولوژی دوقلوی دیجتال به برنامه ریزان اجازه میدهد سناریوهای مختلف (مانند اثرات تغییرات اقلیمی یا توسعه شهری) را شبیه سازی کنند. این فناوری در صنایع مختلف کاربرد گستردهای دارد و در آینده GIS با دقلوی دیجیتال می تواند منجر به پیش بینی هایی شود که جلوی بسیاری از زیان ها را خواهند گرفت و مدیریت بحران را برای انسان راحت تر خواهند کرد.
درباره آینده GIS و تلفیق آن با تکنولوژی های نوظهور هرچه صحبت کنیم هنوز جای بحث هست. اگر با من و کسب و کارم در GIS آشنا باشید، می دانید که من عاشق GIS هستم و یک تیم عاشق GIS هم دور خودم جمع کرده ام. برای این که آینده درآمدی ما در گروه شناخت دقیق از آینده GIS و نیز آینده بازار GIS در ایران و جهان هست باید دایم تغییرات GIS در دنیا را رصد کنیم. لذا من من به شما قول می دهم که این نوشته را هرازگاهی بروز کنم و شما را در جریان آخرین وضعیت GIS و سمت و سویی که در آینده می رود قرار دهم.
این ترندها نشان می دهند GIS از یک ابزار مبتنی بر نقشه ساده به یک پلتفرم تحلیلی چندبعدی تبدیل شده است. سازمان هایی که این فناوری ها را به ویژه در حوزه های هوش مصنوعی، پردازش ابری، و داده های بلادرنگ ادغام کنند، در حل چالش های پیچیده پیش تاز خواهند بود.
برای دوستانی که علاقمند هستند چند سرنخ درباره مطالعه بیشتر در خصوص آینده GIS داشته باشند، اینجا چند سطری به طور خلاصه می آورم:
شنیدن آنلاین
در این ویدیو هم می تونید مطالبی که در این مقاله توضیح دادیم را مشاهده کنید.
کدام حوزه GIS پول بیشتری تولید می کند؟ آیا فعالیت در بازار GIS ایران فایده ای دارد؟ گزارشات بین المللی چه می گویند؟ من سه گزارش تحقیقات بازار GIS که موسسات بین المللی تهیه کرده اند را بررسی کردم الان میتونید فایل PDF این گزارش را به رایگان دانلود کنید
برای این که انتشار مطالب جدید سایت را بهت اطلاع بدیم کافیه توی خبرنامه GISPlus عضو بشید.
آخرین مطالب، اخبار و محتواهای آموزش ما را دریافت کنید.
GIS آموزش
Web GIS آموزش
Mobile GIS آموزش
GIS برنامه نویسی
GIS درآمد از
Web GIS سامانه
GIS مشاوره
GIS کتاب
GIS دوره های آموزش
GIS آموزش های رایگان
GIS شرکت
GIS پایتون و
سازمانی GIS
GIS پروژه
آموزش رایگان GIS
ما سه کار می کنیم: آموزش GIS، مشاوره GIS، اجرای پروژه های GIS سازمانی
ما کمک می کنیم استقرار GIS در سازمان یا کسب و کار شما ساده، سریع و نتیجه بخش شود. اگر علاقمند GIS هستید، کمک می کنیم متخصص GIS حرفه ای شوید.
اصفهان، سه راه سیمین، ابتدای خیابان سهروردی، کوچه شهید باهنر، ساختمان اسپادانا، طبقه 4، واحد 4
از شنبه تا چهارشنبه 9 تا 17
تمامی حقوق این سایت متعلق به شرکت بهین رایانش آزاد است. این سایت در زمینه آموزش GIS، مشاوره GIS و اجرای پروژه GIS سازمان ها، فعالیت می‌کند.
